“Merhaba!”
Daha ilk sayfada Balıkçı’nın sesi yankılandı. Bol Akdenizli bir hikâyeye çağırıyordu. Savaşlarla, Türk denizcilerin kahramanlıklarıyla dolu uzun bir hikâye bu. Balıkçı’nın dayanamayıp araya girdiği çok oluyor ama Ahmet Midhat Efendi’nin ilginç çıkışları postmodernizm açısından incelenebiliyorsa Balıkçı’nın eksiği ne mesela.
Her şey var aslında; tarih, savaşlar, Türk korsanların yaşamı, siyaset. Perspektif geniş, hatta biyoloji bile var bir yerde. Balıkçı’nın diğer kitaplarında verilen Akdeniz’le ilgili bilgilerden bu kitap yazılırken de yararlanılmış. Ahmet Midhat Efendicilik burada giriyor devreye; Uluç Reis’in gençliği vs. anlatılırken hikâye kesiliyor ve Akdeniz’in ismini aldığı, mikroskobik organizmaların ışımasıyla parıldayan, bembeyaz kesilen deniz anlatılıyor mesela. “Lombar” deniyor, gemi dili ve edebiyatından uzak olan okurlar için parantez içinde lombarın ne olduğu açıklanıyor. Kitabın her bölümünde bu yok, başlarda var sadece, bir iki örnek.
Büyük bir bölümü otobiyografik romana yakın bir tür, sonlara doğru Uluç Reis’i de bırakıp Preveze’yi, İnebahtı’yı anlatıyor Balıkçı, kendi kıvrak üslubuyla. Baştan giriyorum ben.
Bizimkiler çok baskın yiyip ağır kayıplara uğradıkları için korsanlığa başlamış, giderek ustalaşmışlar. Akdenizli Türk korsanların ortaya çıkması buna dayanıyor, deniz savaşları için donanma örgütlemek falan çok sonra ortaya çıkmış. Zor iş, bir sürü reis var çünkü. En büyükleri Cezayir’deki Barbaros Hayreddin, Turgut Reis de sağ kolu. Osmanlı’nın hizmetine girene kadar gemi gemi feodal beylikler var gibi bir şey. Neyse, Emeti’nin kızı Perçim, dillere destan güzellikte bir kız. Çok beğendiğim bir betimleme var: “Gür saçlarının mavi mavi parıldayarak başından aşağıda büklüm büklüm yıkılışı, onları gören gözlere bir gökgürültüsünü seyretmekte oldukları hissini verirdi.” (s. 18) Perçim, Avrupalı korsanlar tarafından kaçırılıyor ve bir papazın himayesine giriyor, Napoli’ye götürülüyor. Orayı basan Türk korsanlardan birine aşık oluyor, böyle doğuyor Uluç Reis. Babası ve annesini yabancı topraklarda kaybettikten sonra Kara Yusuf’un gemisine çıkıyor daha pek küçükken. Denizciliği bu gemide öğreniyor. Her işte başarılı, iyi bir korsan olacağı daha o yaşlardan belli. Sonrası Uluç Reis’in çocukluğu, gençliği, yaptığı baskınlar ve savaşlar. Politika da var; sarayın sözü geçen adamlarının kıskançlıkları yüzünden kelleyi kaybetmek istemeyen, bu yüzden saraya hepi topu üç kez gidebilen kaptan-ı deryalar, deniz savaşlarını bilmeden savaş yöneten ve büyük kayıplara yol açan devlet adamları falan.
Kitabın asıl zenginliği, dönemin deniz kültürü hakkında içerdiği epey bir bilgi. Türk korsanlarının koyduğu kırk deniz kanunu, gemi hiyerarşisi, yeniçeri gülbankı, bir sürü şey.
Balıkçı diye okudum ben, döneme ilgi duyan herkes okuyabilir. Balıkçı’nın sesiyle Uluç Reis ve Akdeniz.