ET-TELHIS ŞERHU KITABI’L İMAN MIN SAHIHI’L BUHÂRÎBu kitap İmam Nevevî’nin hayatının son zamanlarında yazdığı kitaplardanbiridir. Bu kitabı tamamlayamadan vefat etmiştir. Kitap için önemlive kısa bir mukaddime yazmıştır. Buhârî’ nin ‘Camiu’s Sahih’ kitabınıöğrenmek isteyen her talebenin bu mukaddimeden yararlanması gerekir.Mukaddimede değindiği konular şunlardır;1- ‘Câmiu’s Sahîh’i bizlere aktaran raviler hakkında konuştu. Ancaktüm ravilere değinmedi. Sadece meşhur olan ravilere değindi. Burada geçenlerde Muhammed bin Yusuf el-Firebrî’nin rivayetidir. İmam Buhârî’nin‘Câmiu’s Sahîh’ kitabını nakleden başka hiç kimseyi zikretmedi.2- ‘Câmiu’s Sahîh’i Muhammed bin Yusuf el-Firebrî’den bizlere aktaranyedi ravi hakkında konuşmuştur.3- Şâm beldesinde, bu kitabı kendileri aracılığıyla rivayet edildiği senedtebulunan raviler hakkında konuştu. Bu sened sırayla şöyle ilerlemektedir;Ebû’l Vakt es-Siczî, Dâvûdî, Hammûyî, Firebrî.4- İmam Buhârî’nin hayatını kısa bir şekilde yazdı. Bu hayathikâyesinde, sadece önemli olan şeyleri anlattı. İmam Buhârî’nin ismi, nesebi,künyesi, doğumu, kendisinin, hocalarının ve kendisinden hadis alantalebelerinin başından geçen bazı önemli olaylar gibi... Bunları senedsizbir şekilde aktardı. Halbuki yanında bu olaylara dair senedler mevcuttu.5- Kitabın isminin “Sahîh-u’l Buhârî” olması hakkında bir açıklamadabulundu. İçeriği ile ilgili bilgiler nakletti. Yazılma sebebini, hadislerinasıl topladığını ve kitabı nasıl yazdığını burada açıklmıştır.6- ‘Câmiu’s Sahîh’te bulunan hadis sayısı hakkında konuştu. Bu hadislerintoplam sayısı 7.275’tir. Eğer tekrar olanlar çıkarılırsa 4.000 hadis kalır.Bu hususta Hammûyî hakkında gelen bir rivayet vardır. Bu rivayetegöre Hâfız Zehebi şöyle söylemiştir: “Hammûyî’nin küçük bir kitabıvardır. İçerisinde, ‘Sahîh-u’l Buhârî’de bulunan babları (konu başlıkları)nı saymıştır. Bununla birlikte her babta olan hadis sayısını da yazmıştır.Muhyiddin İmam Nevevî ‘Sahîh-u’l Buhârî’ye yapmış olduğu şerhin başındabunu nakletmiştir.”İbni Hacer “Hedyu’s Sari”de İmam Nevevî’yi bu konuda eleştirerekşöyle söylemiştir: “Benim bu miktarı zikretmemin sebebi; muhaddislerdenve muhaddis olmayanlardan çoğu, önceki âlimlerin sözlerini onların peşindengiderek hiç araştırmadan alıyorlar. Aksine onun doğru ve sağlamolduğunu düşünerek hiçbir ihtilaf yokmuş gibi alıyorlar. Kitabın başında‘Câmiu’s Sahîh’te geçen konu başlıklarını sayma hususunda, henüz kitabınbaşında hata yapmaktan daha açık bir hata yoktur.”7- Câmiu’s Sahîh’te bulunan hadislerin, farklı konu başlıkları altındatekrar etmesinin arkasındaki faydayı açıklamıştır.8- İmam Buhârî’nin hocalarını beş ayrı tabakaya ayırmıştır. Bu husustaHâfız Ebû’l Fadl el-Makdisî’nin peşinden gitmiştir.9- İmam Buhârî’nin sahip olduğu değer ve dereceye işaret eden birtakımhikâyeler aktarmıştır.10- Kendisiyle İmam Buhârî arasında bulunan ravilerin isimlerine dikkatçekmiş ve hayatlarına değinmiştir. Bunlar; Firebrî, Hammûyî, Ebû’lVakt ve ez-Zübeydi’dir. İmam Nevevî’nin hocası ise; Ebû MuhammedAbdurrahman bin Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin Kudâmeel-Makdisî’dir.Tüm bunların ardından hadis usulü ile alakalı yirmi konuya değinmiştir;1- Bir raviyi cerh etmenin15 ancak açık bir beyan ile olacağı söylenmiştir.2- Darekutnî’ye, İmam Müslîm’in kitabı için yazdığı Müstedrek16 hususundayöneltilen eleştirilere değinmiştir. Hâfız İbni Hacer de bu husustaİmam Nevevî’ye birtakım eleştiriler de bulunmuştur.3- Hadis çeşitlerini açıklamıştır. Merfû’,17 Mevkuf,18 Maktû’’19 Munkatı’20 ve Mürsel21 gibi...4- Senedin Muttasıl22 veya Munkatı’23 olması hususundaki ihtilaflarızikretmiştir.5- Sika, yani güvenilir ravilerin diğer rivayetlerden fazla olarak rivayetettiği kısım hususundaki meseleleri de açıklamıştır.6- Sahabenin “Biz böyle emrolunduk...”, “Biz bundan nehyolunduk...”gibi ifadeleri ve hükümlerini açıklamıştır.7- Muan’an hadisi24 açıklamıştır.8- Tedlis25 ve kısımlarını da açıklamıştır.9- Sikaların karıştırmalarını da açıklamıştır.10- İtibar, Mutâbaat ve Şahid26 arama hususunu da açıklamıştır.11- “Sahabe kendisi hakkında bir söz söylemiş, kimse ona muhalefetetmemiş ve bu söz yayılmamış ise bu icma olur mu, olmaz mı?” Sorusunacevap vermeye çalışmıştır.12- “Zayıf hadisler ile amel edilir mi, edilmez mi?” sorusuna da cevapbulmaya çalışmıştır.13- “Zayıf hadisleri naklederken kullanılması gereken ifadeler nelerdir?”sorusuna da cevap aramıştır.14- İmam Buhârî’nin konuyu tanıtmak için verdiği hadislerin hükümlerihakkında da konuşmuştur.15- Mana ile hadis rivayet etme hususunu da burada zikretmiştir.16- Rivayetin aslında “Nebî” geçmesine rağmen, “Rasûlullah” demeninveya “Rasûlullah” geçmesine rağmen “Nebî” demenin hükmünü deaçıklamıştır.17- Hocası olmayan birinin nesebi hususunda ziyade yapmak veyafazladan bir sıfat eklemenin hükmünü de açıklamıştır.18- Hadis metninin bir kısmını, diğer kısmının önüne geçirmek hususundada konuşmuştur.19- Sahabe ve tabiînin tarifini yapmıştır.Bu konuları zikrettikten sonra son bir konuya daha değinmiştir. Bu konununen önemli konu olduğunu ve bu kitabı şerh etmesinin asıl maksadı olduğunusöylemiştir. Bu konu Sahihayn’da tekrar edilen isimleri kural altına almaktır.Bu isimler birbirine benzemektedir. Bu konuyu birtakım nesep isimlerizikrederek nihayete erdirmiştir. Burada toplam yedi nesep ismi zikretmiştir.Kitabı Yazma sebebiİmam Nevevî bu kitabı yazmasının sebebini açıklayarak şöyle söylemiştir:“Şunu bil ki, zikrettiğimiz bu konular ve daha önce açıkladığımızteşvikler, ancak tam anlamıyla hadis ilmi ile meşgul olan kimseler içindir.Hadis ilmini sadece okuyan, dinleyen ve bu ilmi öğrenmek için hiçbir çabasarf etmeyen kimseler için değil...”“Hadis hususunda yazılan kitapların en sahih olanı, hatta bütün ilimlerhususunda yazılan kitapların en sahih olanı, peşlerinden gidilen ikiimamın yazdığı Sahihayn’dır.1- Ebû Abdullah Muhammed bin İsmâîl el-Buhârî2- Ebû’l Hüseyin Müslîm bin el-Haccâc bin Müslîm el-KuşeyriBu iki kitabın bir benzeri yoktur. Bu sebeple bu iki kitabı şerh etmehususunda özen göstermek gerekir. Bu iki kitabın faydaları çok fazladır.Metinleri ve senedlerinden birçok ince ve güzel ilim çıkarılabilir. Bu husustaapaçık deliller ve burhanlar mevcuttur.”Sahîh-u MüslîmAçık ifadeler ile eşsiz bilgileri içerisinde barındıran uzunca bir şerhkaleme aldım. Ben bu şerhi Allah’ın yardımı ve inayetiyle tamamlamakiçin yazmaya devam ediyorum.Sahîh-u BuhârîBen bu şerhi yazmadan önce istihare namazı kıldım. Yüce Allah(cc)’tan bu hususta benim için hayırlı olanı göstermesi için dua ettim. Bukitap birçok bilgiyi kaçıran çok kısa bir kitap da olmayacak, okuyan kişileriaşırı şekilde sıkan çok uzun bir kitap da olmayacaktır.Geniş kitaplar hususunda himmetler zayıflamamış ve istekler azalmamışolsaydı, yüz ciltten fazla olacak bir şerh yazardım ve bu şerhiniçerisinde fazlalıklar ve can sıkıcı tekrarlar olmazdı. Tam tersine içerisindebirçok fayda ve gizli birçok bilgi bulunurdu. Ancak ben orta seviyedeilerlemek ve çok fazla uzatmaktan korunmak istedim. Hal ve durumlarıngeneli için kısa bir kitap yazmanın daha uygun olacağını düşündüm.”İmam Nevevî, bunun öncesinde hadis ilmini övmüştür. Hadis ilmi ilemeşgul olan bir kişinin çok yüce bir mertebeye sahip olduğunu söylemiştir.Ardından da bu ilmin önemine işaret etmiştir.Kitaptaki Metoduİmam Nevevî, bu kitabı yazma sebebini açıkladığı gibi, kitaptaki metodunuda açıklamış ve şöyle söylemiştir:Bu kitapta inşâAllah eşsiz konular kaleme alacağım. Bunları şöyle sıralayabiliriz;a) Asıl olan ve fer’i olan bazı konular,b) Edepler,c) Zühd hayatına dair işaretler,d) Şer’î kaidelerin asıllarının nefis olmasının beyanı,e) Lafızların manalarının lügat açısından açıklanması,f) Ravi isimleri,g) Problemli olan bazı konuların açıklanması,h) Künye sahibi kişilerin, babalarının isimleri ile meşhur olmuş kişilerive müphem bırakılmış olan isimlerinin açıklanması,i) Bazı ravilerin hallerine dair ince bilgiler ve bazı vakitlerde zikredilenkişilerin hayatlarına dair bazı bilgiler,j) Metin ve sened açısından hadis usulü ilminde gizli kalmış faydalıbilgilerin ortaya çıkarılması,k) Mutelif ve muhtelif27 isimlerin kural altına alınması,l) Ayete yüzeysel olarak bakıldığında çelişiyor gibi gözüken veya hadisve fıkıh ilmini bilmeyen kimselere göre çelişmiş gibi gözüken hadisleribirbirine uygun hale getirmek,m) Hadis ilminde bulunan pratiğe dair bazı meseleler. Örneğin diyeceğimki; “Bu hadisten şöyle şöyle faydalar elde edilebilir.” Bunu söylerkende edebi bir dil kullanacağım. Lafı çok fazla uzatmadan meramımı anlatmayave hadiste geçen ifadeleri açıklamaya çalışacağım.n) Hadis, isim, lügatte bulunan bir lafız veya diğer bazı şeyler tekrarettiği zaman bu şeylerin açıklamasını ilk şeyde açıklayacağım. Tekrar edildiğiyerde de: “Geçmiş konulardan olan falan konuda bunun açıklamasıgeçmiştir.” diyeceğim. Bazen önceki kelam ile bağlantı olsun diye veyabaşka bir sebepten dolayı açıklamasını tekrar yapacağım.o) Kitabın başında bir mukaddime yazacağım. Bu mukaddime kendisiylefaydalanacak ve ince şeylerin peşine düşen bütün talebelerin kendisineihtiyaç duyacağı bir mukaddime olacak.
Kitap Yorumları - (0 Yorum)