Çin’deki izlenimlerini espirili ve anlaşılır bir dille anlatan Balbay’ın bu kitabı son derece ilgi çekici. Pekin, Urumçi, Turfan, Hong Kong, Şangay gibi şehirlere uğrayan Balbay ÇKP yöneticilerinden halka kadar herkesle konuşmaya çalışmış, çeşitli sürprizlerle karşılaşmış.Çin hakkında güzel doyurucu basit bilgiler vermiş. Gezi ve incelemeyi birleştirerek kitabın türünü gezinceleme yapmış.Ancak kitaptaki tek hayal kırıklığım ‘Doğu Türkistan’ konusunda pek fazla duyarlı olmayışı idi. Bunda tipik Batıcı ve Türk dünyasının varlığını reddeden ideolojisinin etkisi olmuş. Coğrafyanın adı Doğu Türkistan’dır Sincan Uygur Özerk bölgesi değildir. İşçi Partisi’nin yaklaşımını benimsemiş gibi görünen Balbay bölgedeki ekonomik dönüşümün dışında pek fazla bir şeye değinmemiş. Turfan’daki üzüm bağlarının güzelliğine ve Doğu Türkistan Türkçesiyle Türkiye Türkçesi arasındaki ortak varlığından bir hayli memnun kalan Balbay daha çok Çin merkezli düşünceler ortaya koymuş. Bölgedeki Çin baskısından ve zulmünden söz etmemiş. Oysa Doğu Türkistan Türkleri yıllardır büyük acılar çekiyor. En temel siyasal hakları verilmiyor, kısırlaştırılıyor, nükleer denemeler bu bölgede gerçekleştiriliyor. Eğitim sistemi yıllardır ilkellik içerisinde. Bunları saymakla bitiremeyiz. Keşke bunalrın bilincinde olsaydı ve bölgeyi bir de bu yönden ele alsaydı.Kitapta “sosyalist piyasa ekonomisi” anahtar kelime. Neden böyle diye sorduğunda Çin tipi diye karşılık veriyor ÇKP yöneticileri.En çok ilgimi çeken Çin’de yolsuzluk yapan bir kişinin idam edilmesi. Bizim ülkemizde en ağır terör suçluları bile beslenirken ÇHC’de yolsuzluğun cezasının ölüm olması son derece düşündürücü. İnsan hakları ile bunun bir alakası yok. Umarım Türkiye hiç yoktan idamın geri getirilmesini güvenlik açısından örnek alır. Çünkü idam hem halkın vicdanını rahatlatır hem de çok büyük bir caydırıcılık niteliği gösterir. Türkiye’de yolsuzluk yapanların idam cezasına çarptırılmasını düşünemiyorum bile. Herhalde bürokrasi diye bir şey kalmazdı.Çin 1.3 milyar nüfusu ile çok büyük bir dünya gücü olma yolunda ilerliyor. Ucuz işgücü piyasa sunulan tüketim mallarının fiyatlarını dünya piyasalrı ölçeğinde düşürüyor bu da Çin’in pazar alanı elde etmesinde büyük kolaylıklar sağlıyor. Koskoca bir nüfusu doyurabilmek oldukça zor. Çin akıllıca bir sistem uyguluyor. Uluslararası politik sistemde tek kutupluluktan çok kutupluluğa yönelişte Çin’in başını çektiği Şangay İşbirliği Örgütü öncü bir rol üstlenecek gibi gözüküyor. Ancak Çin analiz edrken Çin’in ABD ile ilişkileri de iyi analiz edilmeli. Çin parasını ABD bankalarına yaratıor. Burda bir bağımlılık söz konusu. Bunu dikkate almak gerekiyor.Bu gezi kitabından çok şey buldum ama yeterli değil. Hong Kong çok ilgi çekici bir yer. 1997 yılında İngiltere Çin’ e devretmek zorunda kaldı. İngiliz ve Çin kültürü, dolayısıyla da Çince ve İngilizce bu şehre egemen. İkili yapı kendini ekonomide göstermiyor. Hong Kong dünyanın ekonomik bakımdan potansiyeli yüksek en önemli şehirlerinden. Kapitalizm işliyor şehirde. Devirden sonra Çin’in dünya ekonomisindeki yeri yukarılara doğru çıktı. Blbay Hong Kong’a Çingiltere diyor. Bu kelime oyunları kitabın birçok yerinde var ve güzel bir renklilik olmuş.Çin tarihinde dönüşüm yaşarken SunYat-sen ve Mao ya çok şey borçlu. Ancak Mao dönemi yaşanmış ve bitmiş kabul ediliyor.Kültür devriminin yanlışlığından bahsediliyor. Deng Şaoping Çin’in yaşadığı ekonomik dönüşümde çok önemli bir isim. Bölge duyarlı kişiler okumalı diyorum.