Osmanlı sosyalist hareketinin farklı bileşenlerinin teorik öncülleri ve benimsedikleri siyasal stratejiyi oluşturan temel ilkeler durağan olmaktan ziyade sürekli olarak değişen ve evrilen bir biçime sahiptir. Bu bileşenler hem kendi fikrî ve örgütsel pratikleri hem Osmanlı sosyalizminin diğer bileşenleriyle olan etkileşimleri hem de uluslararası sosyalist ve işçi hareketindeki fikrî arayış ve stratejik yönelimlerden beslenmişler ve kendi yapılarını buna uygun biçimde dönüştürmüşlerdir. Gazete ve dergilerden sendikalara, işçi örgütlerinden tiyatro sahnelerine uzanan bir performansla… Son dönem Osmanlı sosyalist ve işçi hareketi üzerine çalışan akademisyenlerin çabalarıyla biçimlenen Osmanlı’da Marksizm ve Sosyalizm, hem imparatorluk “tebaası”nın sosyalizm ve Marksizmle kurduğu ilişkilerin ayrıntılarına yöneliyor hem de tarihyazımı açısından alanın katettiği mesafeyi tartışıyor. Y. Doğan Çetinkaya’nın editörlüğünde İ. Arda Odabaşı, Stefo Benlisoy, Yaşar Tolga Cora, Bilge Seçkin Çetinkaya, Erol Ülker ve Mehmet Ö. Alkan’ın katkılarıyla… “Bilhassa sulhun akdinden sonra, daha ziyade kesb-i şiddet eyleyecek olan sermaye hücumu karşısında bugünkünden daha zebun ve aciz bir vaziyetde kalmamak için toplum birer kitle halinde bulunmaya zaman gayib etmeksizin çalışmak elzemdir. Biz bu hususda elimizden gelen, hissemize düşen her vazifeyi ifaya hazırız. Binaenaleyh, sosyalizmin ceddi olan Karl Marx’ın bütün cihan sınıfı fakire ve say’isine karşı her zaman söylediği bir sözü biz de amelemize hitaben, yegâne çare-i reha olarak, bir daha tekrar edeceğiz: Birleşiniz!”