Esadullah Ahundov, çekirdekten kuyumcu, Bakû'de Bolşevik Parti'nin ilk kayıtlı üyesi; Mehmet Emin Resulzade, gazeteci, Musavat Partisi'nin başkanı; Ejder Babazade, durmadan savaşan ve tutuklanan, sonunda canın kurtarmak için özlemini çektiği Türkiye'ye kaçan, yazarın babası; Tagi Babazade, bir kere Hamlet'i oynayıp o rolü hayatı boyunca sürdüren, yazarın amcası; Mirza Bala, Musavat Partisi'nin gizli teşkilatının başındaki adam son olarak Koba, yani nam-ı diğer Stalin.Azerbaycan; türkülerine bunca yakın, tarihine ise onca uzak olduğumuz ülke. "Ulusların zindancısı, jandarması ve celladı" olarak tarihe geçen yeni Sovyet rejiminin 1917'de bir devrimci ayaklanma sonucunda yıkılmasıyla, yeni Sovyet rejminin himayesinde kurulan bir halk cumhuriyeti. Sonra da, gölgesinde kaldığı Sovyetler'in devasa sorunlarının bedelini kendi canlarıyla, ailelerinin parçalanışıyla, sürgünlerde dağılarak ödemek zorunda kalan insanların diyarı.Bugün adına Azerbaycan denilen yer, o zamanlar adsız, topraklarında barınan topluluk ise kimliksizken bu hareketin neresinde yer alıyordu? Azerbaycan, devrimden sonraki olayların gidişatını kendi arzu ettiği biçimde yönlendirebilmiş miydi? Peki Sovyet yönetimi, devrim hareketi hep bir Rus Devrimi sayılsa, başarısı ve zaferi de hep Rus işçi sınıfının hanesine kaydedilse bile, devrimde ortak payı olan tutsak uluslara karşı taahhütlerini yerine getirmiş miydi?Ne yazık ki her şey hayal edildiği gibi gitmedi, bir sürü ideal zaman içinde reel gerçekler adına feda edildi. Devrim'in rüzgarıyla kurulan Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti de kısa bir süre sonra Sovyetleştirildi ve bağımsızlık yanlıları öldürüldü. Bir sürü insankişisel trajedilerle savaşlarda, mahkemelerde, sürgünlerde can verdi. Aileler parçalandı, kaderler dağıldı ve sonuçta insanlık, varoluşunun en büyük fırsatlarından birini kaçırdı.
1873 yılında, Abşeron yarımadasında Baku’ye bağlı ilçelerden Balahanı’daki petrol işletmelerinde çalışan yazarın büyük dedesi Cevat Ahundov’un işinden atılmasıyla başlıyor bu uzun hikaye. Rusya’nın ekonomik, siyasal ve toplumsal karmaşası içerisinde, devrimci düşüncelerin ve insan tiplerinin yavaş yavaş serpildiği bir dönemde ailesini güçlükle geçindiren Cevat’ın evi, oğlu Esadullah’ın doğmasıyla şenlenir. Küçük yaşta babasını kaybeden Esadullah, kısa süreli bir molla mektebinin ardından kuyumcu ustalığı sayesinde kurtulur yoksulluktan. Rusya’daki Bolşevik hareketine paralel olarak Azerbaycan’da da bağımsızlık, özgürlük, ulusal kimlik düşüncelerinin yayıldığı bu yıllarda, Çarlık polisinin baskılarına rağmen, Esad da katılır muhalifler arasına. Üstelik annesinin isteğine uymuş ve evlenmiştir de…Romanın bundan sonraki bölümlerinde, Azerbaycanlı aydınların halklarının bağımsızlığı uğruna giriştikleri mücadeleyi anlatıyor İldeniz Kurtulan. Bir kısmı Ekim devrimine bağlanmış, bir kısmı Sovyetlerin gölgesinden rahatsız ve önemli bir bölümü de Müslüman kimliğine sarılmış aydınlar ve onların öncülüğünü yaptığı halk kitleleri, kanlı bir savaşın içine düşüyorlar. Osmanlı topraklarındaki Ermeni sorunu, Azerbaycan’a fazlasıyla yansıyor. 20.yüzyılın başlarında, halkların birbirine olan kin ve nefretini; “kudurmuş bunlar dedi. evlerin kapısını kırıp giriyorlar, herkesi öldürüyorlar.. Savaş mı bu? Evdeki çoluk çocuğun günahı ne? Bunların hepsi cani! Gözlerimle gördüm, kundaktaki bebekleri süngülediler, bu yetmedi, süngü üstünde gezdirdiler, bu vahşete akıl erdiremiyorum” tarzında cümlelerle bütün çıplaklığı ile sergiliyor yazar
Kitap Yorumları - (1 Yorum)
1873 yılında, Abşeron yarımadasında Baku’ye bağlı ilçelerden Balahanı’daki petrol işletmelerinde çalışan yazarın büyük dedesi Cevat Ahundov’un işinden atılmasıyla başlıyor bu uzun hikaye. Rusya’nın ekonomik, siyasal ve toplumsal karmaşası içerisinde, devrimci düşüncelerin ve insan tiplerinin yavaş yavaş serpildiği bir dönemde ailesini güçlükle geçindiren Cevat’ın evi, oğlu Esadullah’ın doğmasıyla şenlenir. Küçük yaşta babasını kaybeden Esadullah, kısa süreli bir molla mektebinin ardından kuyumcu ustalığı sayesinde kurtulur yoksulluktan. Rusya’daki Bolşevik hareketine paralel olarak Azerbaycan’da da bağımsızlık, özgürlük, ulusal kimlik düşüncelerinin yayıldığı bu yıllarda, Çarlık polisinin baskılarına rağmen, Esad da katılır muhalifler arasına. Üstelik annesinin isteğine uymuş ve evlenmiştir de…Romanın bundan sonraki bölümlerinde, Azerbaycanlı aydınların halklarının bağımsızlığı uğruna giriştikleri mücadeleyi anlatıyor İldeniz Kurtulan. Bir kısmı Ekim devrimine bağlanmış, bir kısmı Sovyetlerin gölgesinden rahatsız ve önemli bir bölümü de Müslüman kimliğine sarılmış aydınlar ve onların öncülüğünü yaptığı halk kitleleri, kanlı bir savaşın içine düşüyorlar. Osmanlı topraklarındaki Ermeni sorunu, Azerbaycan’a fazlasıyla yansıyor. 20.yüzyılın başlarında, halkların birbirine olan kin ve nefretini; “kudurmuş bunlar dedi. evlerin kapısını kırıp giriyorlar, herkesi öldürüyorlar.. Savaş mı bu? Evdeki çoluk çocuğun günahı ne? Bunların hepsi cani! Gözlerimle gördüm, kundaktaki bebekleri süngülediler, bu yetmedi, süngü üstünde gezdirdiler, bu vahşete akıl erdiremiyorum” tarzında cümlelerle bütün çıplaklığı ile sergiliyor yazar